Zati Sıfatlar; Allahu Teâlâ kuluna olan sonsuz merhameti ile bazı esmalarını ve sıfatlarını kullarına bildirmiştir. Yaratıcısını tamamen bilmeyen kişi, yaratıcısı hakkında şüphelere düşebilir. Buna sebebiyet vermemek için, kişinin sınırlı aklı ve idraki ile tanıyabileceği kadar sıfat ve esmalarından bazılarını Allahu Teâlâ ayan etmiş, kişiye nasıl inanacağı, nasıl dua edeceği hususlarında yol göstermiştir.
Hiçbir yaratılan mahluk, asla yaratıcısını anlayamaz, varlığını ve gücünü kavrayamaz. Anlama kudreti sadece dünyaya göre halk edilmiş olan insanoğlunun, sonsuz güç ve kudret sahibi olan yaratıcısını hakkı ile tanıması, anlaması mümkün değildir.
Kur'an'ı Kerim'de;
"Onu gözler idrak edemez. Fakat O, gözleri idrak eder. O, eşyayı pek iyi bilen, her şeyden haberdar olandır" (En'am Suresi 103)
Buyrularak, Allahu Teâlâ'nın zatını idrak etmenin, mahiyetini bilmenin imkânsız olduğunu açıklamıştır. İnsanoğlu sınırlı aklı ve idraki ile Allahu Teâlâ'nın Zatını kavrayamadığı için Allahu Teâlâ'yı ancak esmaları ve sıfatlarıyla tanır.
Allah Rasulu (S. A. V.) buyuruyorlar ki;
" Allahu Teâlâ'nın Zatı hakkında düşünmeyiniz, Allahu Teâlâ'nın halk edip yarattıkları hakkında düşününüz. Çünkü sizler O'nun güç ve kudretini hakkı ile takdir edemezsiniz, O'nu anlamaya güç yetiremezsiniz. "
Allahu Teâlâ'nın sıfatları Zatı gibi ezeli ve ebedidir.
Yani Zatından ayrılmazlar, ayrı düşünülemezler. Allahu Teâlâ'nın sıfatları Zatından ayrıdır demek ya da bu sıfatların sonradan var olduklarına inanmak, Allahu Teâlâ'nın ezeli olduğunu inkâr etmek demektir.
Her inanan müslümanın, Allahu Teâlâ'nın bütün kemal sıfatlarına sahip olduğuna, noksan ve eksik sıfatların hepsinden de uzak olduğuna inanması farzdır.
Allahu Teâlâ'nın sıfatları Zati Sıfatlar ve Subuti Sıfatlar olarak ikiye ayrılır.
Zati sıfatları, Allahu Teâlâ'nın Zatına mahsus olan, başka hiç kimseye mahsus olmayan sıfatlardır. Subuti sıfatlar ise benzer sıfatlarının yaratılmış mahlukatta da bulunan sıfatlardır. Lakin ne kadar benziyor dense de bu sıfatların hiçbiri başka bir canlıda hak manada bulunmamaktadır, bulunamaz.
Zati sıfatların zıtları Allahu Teâlâ hakkında düşünülemez. Bu sebeple noksan olma, sonlu olma ve eksiklik ifade eden bu özelliklerden Allahu Teâlâ'nın tenzih edilmesi gerektiğinden; bu sıfatlara Tezihi Sıfatlar ve Selbi Sıfatlar adı da verilmiştir.
Allahu Teâlâ'nın Zati Sıfatları
- Vücut; Kelime manası olarak var olmak demektir. Allahu Teâlâ'nın varlığı ezelidir, haktır ve yokluğu düşünülemez. Vacib-ul vücuddur, yani varlığı lazımdır.
- Kıdem; Allahu Teâlâ'nın varlığının başlangıcı yoktur. Allahu Teâlâ'nın varlığının evveli de yoktur. Zaman denilen şeyi de Alahu Teâlâ yaratmıştır. Ne kadar geriye gidilirse gidilsin Allahu Teâlâ'nın var olmadığı bir zaman düşünülemez, bulunamaz. Allahu Teâlâ'nın varlığı sonradan meydana gelmiş değildir. O'nun varlığı kaimdir, ezelidir.
- Beka; Ebediyyet, Allahu Teâlâ'nın varlığının sonu yoktur. Ezeli olanın ebedi olması dsa şarttır, zorunludur. Ne kadar ileri gidilirse gidilsin Allahu Teâlâ'nın var olmayacağı bir zaman düşünülemez, bulunamaz.
- Vahdaniyyet; Allahu Teâlâ tektir ve eşi benzeri yoktur. Allahu Teâlâ'nın Zatında, sıfatlarında ve işlerinde ortağı, şeriki ve benzeri kesinlikle yoktur.
- Muhalefetün Li'l-havadis; Sonradan yaratılmış hiçbir canlıya, mahlukata, yaratılmışlara asla benzemez. Allahu Teala, Zatında ve sıfatlarında hiçbir mahlukun zat ve sıfatlarına kesinlikle benzemez.
- Kıyam Bi-nefsihi; Allahu Teâlâ hiçbir şeye hiçbir varlığa hiçbir mekâna muhtaç değildir. Allah Teâlâ başka bir varlığa ve hiçbir mekâna ve zamana muhtaç olmadan Zatı ile kaimdir. Allahu Teâlâ Zatı ile kaimdir. Hiçbir surette mekâna muhtaç değildir. Mekan, zaman, madde yok iken O var idi. Zira Allahu Teâlâ her ihtiyactan münezzehdir. O hiçbir şeye ihtiyaç duymaz, her şey sadece O'na muhtaçtır.
