Adlaşmış Sıfat, Sıfat isimleri niteleyen ya da belirten sözcüklerdir. Tek başlarına kullanılamaz. O nedenle mutlaka ya bir isme yad bir başka sıfata ihtiyaç duyarlar. Cümle yapısı incelendiğinde sıfatlar isimlerden önce kullanılarak isimleri adet, yer, şekil, renk ve duygu gibi yönlerden tarif etmeye yardımcı olur. Sıfatlar isimlerin özelliklerini bildirdiği zaman bir anlama sahip olur.
Örneğin "göz" kelimesi tek başına bir şey anlam etmezken "mavi göz" ise göz kelimesinin özelliğini belirtir. Mavi göz kelimesinde mavi sıfat iken göz isimdir.
Adlaşmış sıfatlar ise cümlede belirtilen kişinin bazen tam olarak bilinmediği ya da niteliğin vurgulanmak istendiği durumlarda kullanılır. Adlaşmış sıfat isim belirtilmeden ismin yerine geçerek aynı anlamı verir. Adlaşmış sıfatlar niteleme sıfatlarıyla gerçekleşir. O nedenle adlaşmış sıfatları anlayabilmek için sıfat çeşitlerini iyi incelemek gerekir.
Sıfat çeşitleri
Sıfatlar niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları olarak iki ana başlık altında toplanır.
Varlıkların yapısal özelliklerini belirten sıfatlardır. Bu sıfatlar özellikle varlığın nasıl olduğunu bildirirler. Cümlede kullanılan isme sorulan “nasıl” sorusuna cevap bulunur. Örneğin "kurumuş yapraklar etrafa saçıldı" cümlesinde isim olan "yapraklar" kelimesine "nasıl" sorusunu yönelttiğimizde "kurumuş" cevabını alırız. Burada "kurumuş" kelimesi niteleme sıfatıdır.
Varlıkların özelliklerini belirten sıfatlardır. Kendi arasında dört gruba ayrılır. Bunlar; işaret sıfatı, sayı sıfatı, belgisiz sıfat ve soru sıfatıdır.
Adlaşmış Sıfat Açıklamalı Örnekleri
“Akıllı insanlar kendine güvenir” cümlesinde niteleme sıfatı olan “akıllı” sözcüğüdür. “Akıllılar kendine güvenir” cümlesinde ise “insanlar” isminin düşmesiyle adlaşmış sıfat oluşur.
“Korkak insanların kendine güveni yoktur” cümlesinde niteleme sıfatı olan “korkak” sözcüğüdür. “Korkakların kendine güveni yoktur” cümlesinde “insanlar” isminin düşmesiyle adlaşmış sıfat oluşur.
Adlaşmış Sıfat Örnekleri
Küçük çocuk, annesinin gediğini görünce çok sevindi. (Niteleme sıfatı)
Küçük, annesinin gediğini görünce çok sevindi. (Adlaşmış sıfat)
Zeki insanların öz güveni her zaman diğerler insanlardan daha yüksek olur. (Niteleme sıfatı)
Zekilerin öz güveni, her zaman diğerler insanlardan daha yüksek olur. (Adlaşmış sıfat)
Adlaşmış Sıfatlarda Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Türkçede meslek isimleri ve bazı isimler, sıfat olarak kullanılabilir. Bu sözcükler genellikle adlaşmış sıfatlarla karıştırılır. O nedenle cümle analizi yaparken oldukça dikkatli olmak gerekir.
Simitçi genç hemen bize ikişer simit verdi. (“simitçi” sözcüğü, “genç” adını nitelediği için sıfat görevindedir)
Simitçi, hemen bize ikişer simit verdi. (“simitçi” sözcüğü ise isim olarak kullanılmıştır; ama adlaşmış sıfat değildir)
- Adlaşmış sıfattan sonra bir isim geldiği zaman genellikle anlam karışıklığı yaşanır. Böyle bir durumda adlaşmış sıfattan sonra virgül kullanılır. Ancak unutulmamalıdır ki; sıfat ve sıfatın nitelediği isim arasına hiçbir noktalama işareti konulmaz.
İhtiyar, görevliye elindeki kâğıdı gösterdi. (“ihtiyar” sözcüğü bir kişiyi karşılayarak adlaşmış sıfat olmuştur)
İhtiyar görevliye elindeki kâğıdı gösterdi. (“ihtiyar” sözcüğü “görevli” adının sıfatı olmaktadır.)
