Adlaşmış Sıfat Fiil
Adlaşmış sıfat fiil, sıfatlar cümle içerisinde kullanılan öğeler içerisinde yer alırken; öğe dağılışında karşımıza çıkar. Özellikle isimlerin belirtilmesi ve nitelemesinde kullanıldığı görülürken; cümle içerisinde çıkartılması halinde anlamda eksilme meydana getirir. Anlam bakımından cümleyi tamamladığı gözlenirken; ismin tanımlanması ve anlaşılması için nicelik ve nitelik bakımından cümle içerisinde kullanılır.
Sıfatlar isimlerden önce gelerek isimlerin durum, sayı, renk, biçim, işaret yönüyle tamamlanmasını sağlar. İsim ile kullanıldıkları kelimelerde sıfat tamlaması olarak yer alır. Niteleme sıfatlarında bulunan çekim ekleri nitelendirdiği isimin yerine gelecek şekilde kullanılır. Bu duruma adlaşmış sıfat ismi verilir.
Örnek olarak: Pahalı kalemi alınca çocuk çok sevindi. Cümlesi içerisinde pahalı kelimesi adlaşmış sıfat olarak kullanılmaktadır.
Adlaşmış sıfat fiil ile adlaşmış sıfatlar birbirinden farklı olarak bulunur. Adlaşmış sıfat nitelendirilen isminin yerini tutması ile tamamlanan ve cümle içerisinde oldukça sık kullanılan bir öğedir.
Örneğin; genç adam tamlamasında bulunan genç sıfat olarak bulunurken; adam ismini nitelendirmek için görevlendirilmiştir. Bu sebepten dolayı genç adam adlaşmış sıfat olarak cümle içerisinde kullanılır. Adlaşmış sıfatlar cümle içerisinde isimlerin yerini tuttuğu için isim söylenmese bile ismi nitelendirdiği için kendini belli eder.
Örneğin: kırıkları dikkatli şekilde toplamalısın.
Cümlesinde bulunan kırıkları, kırık parça anlamında kullanılmaktadır. Bu bölümde bulunan parça gizli şekilde bulunurken; kırıkları ile kendini belli eder.
Giydiklerin arasında kırmızılı daha güzel oldu. Cümlesinde kırmızılı, elbisenin yerini tuttuğu için kırmızılı denilerek elbise söylenmese de elbiseyi tanımladığı anlaşılmaktadır. Verilen örnekler içerisinde adlaşmış sıfatların kullanıldığı gözlenirken sıfat olarak kullanılıp ismin yerine tutmuştur. Ayrıca adlaşmış sıfatlardan sonra isim kullanılıyor ise cümle içerisinde anlam karışıklığının ortadan kaldırılması için araya virgül getirilmesi gerekir.
Örneğin: Genç, adamın yanına yanına kadar ilerledi. Cümlesinde gençten sonra virgül konması anlam karışıklığının giderilmesini sağlar.
Adlaşmış sıfat fiil, cümle içerisinde sıfat fiil eklerinden birinin alınması ile kök fiil veya gövdelerin yerini alarak isimlerin yerine kullanılır. Bu süreç içerisinde sıfat fiillerin kendinden daha sonra gelen ismi içine alması ile tanımlanır. Adlaşmış sıfat fiililler cümle içerisinde sıfatların bir çeşidi olarak kullanılır. Cümle içerisinde sıfat fiillerden sonra isim gelmesi gerekir. Bu süreç içerisinde adlaşmış sıfat fiiller de kullanılan ismin kaybolması ile ortaya çıkar. Bu konuda verilecek örnekler şöyledir:
Gelecekten çok korkuyorum. Cümlesinde gelecek günler nitelendirilir. Bu noktada adlaşmış sıfat fiil olarak gelecekten cümlesi kullanılmıştır.
Çalışan elbette bir gün karşılığını görür. Cümlesinde çalışan insan kelimesi yerine çalışan kullanılmıştır. Burada bulunan insan kayıp olarak adlaşmış sıfat fiil olarak çalışan kelimesi kullanılır.
Çok gezen mi, çok okuyan mı bilir. Cümlesinde gezen ile okuyan cümlesinin insan kelimesinin yerine kullanıldığı belirtilerek; adlaşmış sıfat fiil olarak kullanıldığı belirtilmektedir.
Dışarıda ağlayan senmiydin. Cümlesinde ağlayan kelimesi ağlayan kişi anlamında kullanılırken; adlaşmış sıfat fiil olarak kullanılır.
Sevdiğini her zaman görmek isterdi. Cümlesinde sevdiği kişiyi cümlesinin yerine kullanılarak; adlaşmış sıfat fiil olarak görev aldığı belirtilmektedir.
Verdiğimiz örnekler içerisinde koyu renkli olarak gösterilen kelimelerin tamamının adlaşmış sıfat fiil kelimeleri olduğu belirtilmektedir. Kendisinden sonra gelecek olan isimin yerine tutarak, isim cümleleri olmasa da adlaşmış sıfat fiil kullanılır. Böylece ismin yerini aldığı belirtilir.
23.01.2024 06:13:24
Adlaşmış Sıfat Fiil ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
